ساعت یکی از توانمندترین یافته های غرب در چند سده گذشته محسوب می شود. این وسیله مدرن که زمان را به بخشهای گوناگون ثانیه، دقیقه و ساعت قسمت می کند، قدمتی حدود ۵۰۰سال دارد و این در حالی است که تمدنهای بزرگ خاورمیانه، آفریقا و یونان باستان هزاران سال پیش از آن با استفاده از سایه آفتاب قسمت بندی ابتدایی زمان را به نمایش گذاشته بودند. کشورهای غربی مانند یونان، انگلیس ، آلمان و آمریکا در یافته و طراحی و پژوهش صنعت ساعت سازی مدرن نقش کلیدی داشتند. اخیراً به دنبال ژاپنی ها مردم چین نیز در توسعه این صنعت و نوآوری در آن از جمله رقیبان بازار ساعت هستند. چینی ها به دلیل نیروی کار ارزان و بکارگیری مواد نامرغوب و نپرداختن حق مالکیت معنوی توانسته اند با تزریق ساعتهای ارزانقیمت بخشی از بازار ساعت جهان را در اختیار بگیرند.
انگلیسی ها در ابتدای ورود ساعت به بازار، هنرساعت و نوآوران این هنر را همانند بت می پرستیدند و ازآنها به گونه ای نگهداری می کردند که گویی دزدانی برای ربودن آنها در کمین نشسته اند. مردم انگلیس برای نوآوران، دانشمندان و صنعتگران ساعت ارزش بسیار زیادی قائل بوده و در حمایت از آنها، سرمایه گذاری فراوانی می کردند. صنعت مطبوعات که همزمان با صنعت ساعت در آغاز قرن هجدهم در حال رشد بود و از پیشرفت بالایی در اروپا برخوردار شده بود در انگلیس نه تنها توسعه نیافت بلکه با سرکوب شدید دولتهای حاکم روبرو بود، و این در حالی بود که صنعتگران ساعت از جایگاه ویژه ای در نزد دولتمردان انگلیسی برخوردار بودند. جان هاریزون نجار که هنر ساعت سازی را نزد خود آموخته بود با ساخت کرونومتر برای نیروی دریایی در سال ۱۷۶۱ ، جایزه ساخت زمانسنج طول جغرافیایی سال۱۷۱۴دولت انگلیس را که حدود ۲میلیون دلار امروزی ارزش داشت، از آن خود کرد. حمایتهای دولت ، ساعت سازان را در نوآوری ترغیب و این روند با ساخت نخستین ساعت اتمی در سال ۱۹۵۵از شتاب بیشتری برخوردار شد.با رونق گرفتن صنایع سودآورتر از ساعت در اروپا، سرمایه گذاری عمده به سوی این نوع صنایع سرازیر شد. در آمریکا نیز که پس از پایان جنگ داخلی، صنعتگران آغاز به ساخت انبوه ساعت نموده و بهای آن را به کمتر از یک دلار به بازار عرضه و در تولید این کالا و نوآوری در جهان پیشتاز بودند و تقریباً تمامی خانواده ها توان خرید ساعت را در این کشور داشتند، با توجه بیشتر به صنایع دیگر، رشد هنر ساعات سازی در این کشور رو به کاهش گذاشت.
در این میان سوئیس که از نگاه جغرافیایی کوهستانی و بخش کوچکی از آن قابل کشاورزی است همچنین قرار گرفتن این کشور بر سر راههای تجارت اروپا، مسافرتهای زیاد مردم آن، پناه آوردن نوآوران هنر ساعت سازی به سوئیس و پیشرفت چشمگیرصنایع در آن، علاقه مندی مردم این کشور به کارهای دستی ظریف، زمینه رشد هنر ساعت سازی را در این کشور فراهم کرد. از سوی دیگر توجه ویژه دولت و سرمایه گذاری گسترده روی پژوهش، طراحی و بالا بردن مهارت نیروی کار، در توسعه این هنر نقش بسزایی داشت. و این تلاشهای همه جانبه منجر به این شد تا مردم سوئیس گوی سبقت را از مخترعین اصلی دیگر کشورها ربوده و جایگاه ویژه و بلامنازعی به عنوان مرکز ساعت سازی برای خود در جهان کسب نمایند. پایتخت هنر ساعت سازی در جهان از قرن هجدهم به بعد در سوئیس است و از آن تاریخ تا کنون سوئیسی ها با نوآوری های خود اجازه نداده اند که مرکزیت این هنر به کشور دیگری انتقال یابد. علاوه بر آن سهم هنر ساعت سازی در اقتصاد این کشور نیز غیرقابل انکار است و تقریبا ده درصد از صادرات ۱۳۰میلیارد دلاری این کشور را تشکیل می دهد. کشوری که نه گاز دارد و نه نفت و نه مواد اولیه ، صدور تولیدات صنعتی از جمله هنر ساعت سازی به دیگر کشورها نقش تعیین کننده در اقتصاد این کشور دارد.
●ژنو شهر ساعت
هر یک از استانهای سوئیس ویژگی های خاص خود را دارد و بر همین اساس این شهرها مشهور به مروارید، بهداشت، موزه، موسیقی و... هستند. اما شهر ژنو که مرکز استان نیز با همین نام است، علاوه بر داشتن اشتهار به مرکز اروپایی سازمان ملل متحد با حضور بیش از ۱۵۰ نمایندگی سیاسی، سازمانهای دولتی و غیردولتی، ۲۰۰شرکت چند ملیتی، یکی از ۲۰شهر برتر جهان برای برپایی کنفرانس و نمایشگاه و حضور بازیگران بزرگ اقتصادی در تکنولوژی ، ارتباطات و تجارت، پایتخت ساعت سازی جهان نیز محسوب می شود. ضمن اینکه بخشی از کارخانجات ساعت سازی دراستانهای نوشاتل، برن و سولوتورن قرار دارند.
●صنایع ساعت سازی
همان طوری که در بالا نیز بدان اشاره شد مردم سوئیس در زمینه صنعت بویژه ماشین آلات و ابزار دقیق مشهوریت جهانی دارند و صادرات این کالاها در رأس سایر کالاهای صادراتی قرار دارد. هنر ساعت سازی نیز که از کالاهای بسیار دقیق و ظریف است از محصولات مهم این کشور است. در حال حاضر سه شرکت بزرگ ساعت سازی رولکس، پاتک فیلیپ و پیاژ در منطقه صنعتی ژنو به نام شهر ساعت( Plan-les-Ouates ) قرار دارند و شرکت ساعت وچرون کنستانتین نیز در زمینی به مساحت ۳۰۰۰۰متر مربع در مجاورت این سه شرکت در حال ساخت است.
جیمز باتز سرهنگ آمریکایی که در سال ۱۸۷۹روزنامه تریبیون در ژنو و بانکی که امروزه معروف به« یو بی اس» است را تأسیس نمود، عبارت پلان له اوآتز یا شهر ساعت را ابداع کرد. ژنو که بهترین سازندگان و طراحان و پژوهشگران ساعت را در خود جمع کرده، دقیق ترین، گران ترین و معروف ترین ساعت های جهان را تولید و به چهارگوشه جهان صادر می کند.رشد هنر ساعت سازی در سوئیس دلایل فراوانی دارد. این هنر در میانه قرن شانزدهم به مردم سوئیس معرفی شد. در سال ۱۵۴۱ و به دنبال اصلاحاتی که از سوی ژان کالوین کشیش فرانسوی، (او برای دیداری کوتاه به ژنو سفر کرد اما پس از مدتی برای ترویج تفکرات خود تصمیم به اقامت در این شهر گرفت)، به راه افتاد، آویختن طلا و جواهر ممنوع شد. و پس از آن صنعت طلا و جواهر سازی از رونق افتاد و تعداد زیادی از این صنعتگران کار خود را از دست داده و به مشاغل دیگر روآوردند. برخی از طلا سازان نیز در هنر دستی مستقل و ظریف ساعت سازی مشغول شدند. در پایان همین قرن، ساعت های ساخت ژنو به لحاظ استاندارد بالا مشهور شدند. علاوه بر آن به مرور زمان، سوئیسی ها در مدتی کوتاه توانستند ضمن معرفی هنر سرانگشتان خود به جهانیان، درآمد قابل ملاحظه ای کسب کنند.از سال ۱۷۹۰ به بعد شهر ژنو بیش از ۶۰۰ هزار ساعت به خارج صادر می کرد. در آغاز قرن بیستم، تولید انبوه آغاز شد و به برکت وجود صنعتگران ماهر و تولید قطعات یدکی ساعت، سوئیس از نگاه ساخت ساعت موقعیتی برتر در جهان پیدا کرد و هم اکنون بیش از ۴قرن است که این کشور در هنر ساعت سازی در جهان پیشتاز می باشد. علاوه بر آن، ژنو در زمینه نوآوری ساعت های کوآرتز، ضد آب، نازک ترین ، کوچک ترین و گران ترین زمانسنج مقام نخست را در جهان دارا است.تور دو لا ال پیچیده ترین ساعت مچی با ۸۳۴قطعه و جعبه ای به قطر ۴۷میلی متر و ضخامت ۱۷/۸میلی متر است که تا کنون ساخته شده است. قراراست ۷عدد از این ساعتها که جنبه شخصی دارد برای مشتریان ساخته شود. در آوریل سال گذشته یکی از این ساعتها به بهای یک میلیون و ۸۰۰ هزاردلار آمریکا فروخته شد. کارخانه تور دو لا ال که در اواخر دهه ۱۹۸۰از رده خارج شده بود پس از ۱۷سال توسط شیخ یمانی، عضو گروه ریچموند، بار دیگر احیا و در سال ۲۰۰۵ همزمان با دویست و پنجاهمین سالگرد تأسیس، جایزه بزرگ ژنو را به لحاظ نوآوری از آن خود کرد.هر ساله در شهرهایی که کارخانجات ساعت سازی در آنها قرار دارد جشن سالگرد تأسیس کارخانه مربوطه برگزار می شود و به بهترین مدل، جایزه گرانقیمتی اهدا می شود. علاوه بر آن هر ساله نمایشگاه بین المللی ساعت در بازل برپا و انواع ساعتها در آن ارائه می شود.
سال گذشته سالگرد انقلاب در تاریخ ساعت سازی سوئیس، طی مراسمی در شهر نوشاتل جشن گرفته شد. این مراسم که از سوی مؤسسه مهندسان الکتریکال و الکترونیک(IEEE) برپا شده بود تلاشها و تحقیقات مهندسی سالهای ۱۹۶۲تا ۱۹۶۷برای توسعه ساعت الکترونیکی کوآرتز مورد تقدیر قرار گرفت. IEEE، با داشتن ۳۷۷۰۰۰ عضو از ۱۵۰ کشور، بزرگترین مؤسسه مهندسی جهان است. این مؤسسه از سال ۱۹۸۳تا کنون هرساله از یابشهای بزرگ الکترونیک و الکتریکی در جهان تقدیر بعمل می آورد.امروزه ساعت مچی و دیواری پس از صنایع ماشینی، دارویی سومین صادرات سوئیس را تشکیل می دهد. علاوه بر آن صنعتگران سوئیسی تا کنون توانایی ساخت انواع ساعتها برای همه اقشار جامعه بشری متناسب با درآمدشان یعنی از کوآرتزهای بسیار ارزانقیمت چند دلاری گرفته تا ساعتهای مکانیکی از جنس طلا و جواهر به ارزش میلیونها دلار را به اثبات رسانده اند. حدود ۴۴درصد تولیدات صنایع سوئیس از جمله ۹۵درصد انواع ساعت صادر می شود. صادرات ساعت به آسیا و اقیانوسیه از نظر ارزش۳۳/۸درصد، اروپا ،۳۷/۷ آمریکای شمالی ،۱۸/۶ خاورمیانه ،۵/۳ آمریکای جنوبی ۳/۹و آفریقا ۷دهم درصد است. سوئیس در هنر ساعت سازی موفق ترین تولید کننده در یک دهه گذشته بوده و رکورد صادرات خود را از ۴/۳میلیارد دلار در سال۱۹۸۶به بیش از ۱۰میلیارددلار د ر سال ۲۰۰۵ ارتقا داده است.
در دهه ۱۹۷۰که صنایع جهانی در پی افزایش بهای نفت به رکود کشیده شده بود، هنر ساعت سازی نیز از این رکود بی بهره نماند. تعداد کارخانه های ساعت سازی این کشور از ۱۶۰۰در سال ۱۹۷۰به ۶۵۰در سال ۱۹۸۴رسید و کارکنان آنها نیز از ۹۰۰۰۰ به ۳۰۰۰۰نفر در همین مدت کاهش یافت. سوئیسی ها که بازار بزرگ کوآرتز دو دهه ۷۰ و ۸۰ ، معروف به انقلاب کوآرتز، را نادیده گرفته بودند و به تولید ساعت های مکانیکی و گرانقیمت می پرداختند از نگاه اقتصادی و کسب درآمد بیشتر در بازار جهانی زیان دیدند.
●بازاریابی به دور از تعصبات رایج
با اینکه استاندارد بالای ساعت های سوئیسی در جهان زبان زد عام و خاص است ولی این بدان معنی نیست که صاحبان شرکتهای سوئیسی با تمام توان در امر بازاریابی، نوآوری و جذب مشتری بیشتر تمامی تجارب گذشته و مدرن را به کار نگیرند. یکی از راه های راه یابی به بازارهای گوناگون حضور در میدانهای ورزشی است و از آنجایی که ساعت های سوئیس از حساسیت و دقت عمل بالایی برخوردارند راه یابی این نوع زمان سنجها در بازیهای منطقه ای و جهانی امری است طبیعی. در چنین مواقعی شرکتهای سوئیسی حداکثر بهره برداری تبلیغاتی را از موقعیت برده و ساعت های خود را معرفی می کنند. از سوی دیگر برخی از کشورها نیز حضور شرکتهای بزرگ جهانی همچون تیسوت در کشورشان را مایه افتخار و توانمندی خود می دانند.
تیسوت از جمله ساعت های معروف، دقیق و معدود در جهان است که بدلیل حساسیت بالا ی آن بعنوان وقت نگهدار در میدانهای ورزشی به کار گرفته می شود. با تلاش شرکتهای سوئیسی، ساعت تیسوت از سوی برگزار کنندگان پانزدهمین بازی های آسیایی در قطر بعنوان وقت نگهدار سال ۲۰۰۶انتخاب شده است. وقت نگهدار تیسوت را تیمی متشکل از ۴۰ تکنسین برای تنظیم وقت و به ثبت رساندن امتیازات و سپس انتشار آن از طریق شبکه های تلویزیونی برای میانگین بیننده ۱/۵میلیارد نفر در بیش از ۵۰کشور و حدود ۳میلیارد بیننده در روز افتتاحیه، اداره می کند. رئیس شرکت تیسوت حضور در بازی های جهانی را برای شرکتش افتخار دانسته و آن را نشانگر دقت عمل این ساعت تلقی نمود. معاون برگزارکننده بازی های آسیایی قطر نیز مشارکت تیسوت در پانزدهمین بازهای آسیایی را اطمینان شرکتهای جهانی به توانایی و ظرفیت قطر در برگزاری بازیهای ۲۰۰۶ در این کشور قلمداد کرده است. لازم به توضیح است که تیسوت تا کنون در بیش از ۵۶ مسابقات جهانی به عنوان نگهدارنده وقت مشارکت داشته است. افزون بر آن در سفرهای فضایی نیز که محاسبه زمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و یک هزارم ثانیه نیز به حساب می آید از تیسوت استفاده می شود.
در میان کشورهای سازنده ساعت، سوئیسی ها نوآوری های بی بدیل دیگری نیز داشته اند که ساعت اذان گوی صوتی و تصویری ۵ بار در روز و ۸۰۰حدیث ذخیره شده در آن، نمونه هایی از این دست است. این ساعت هیچ رقیبی در جهان ندارد و با داشتن گواهی از مرکز اسلامی ژنو بازار دیگری در بین مسلمانها پیدا کرده است. براساس اولویت بندی، هدف نخستین سازندگان این ساعت کشورهای خاورمیانه سپس اروپا بویژه فرانسه و انگلیس، آمریکا و آسیای جنوب شرقی است. کارخانه سازنده ساعت اذان گو( IPTEQ ) در صدد است ضمن بازاریابی در کشورهای اسلامی، سفارتخانه ها ، هتلها و اماکنی که برای نماز اختصاص داده شده این کشورها را مجهز به این نوع ساعتها کند. البته این نوع ابتکارات در گذشته نیز از سوی ژاپن در دهه ۸۰ انجام می گرفت. در آن سالها که مصادف با پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود، شرکت سونی با استفاده از موقعیت پیش آمده و با ضبط صدای معروف ترین قاریان، بازار بی رقیبی را برای فروش میلیونها نسخه از نوار صوتی قرآن برای خود در کشورهای اسلامی و بین مسلمانان در غرب بدست آورد.هزینه تولید کالا از جمله ساعت در سوئیس ۳۵درصد نسبت به متوسط کشورهای پیشرفته بیشتر است اما به دلیل بالا بودن استاندارد و تنوع کالاهای تولیدی، لطمه ای به صادرات ساعت این کشور وارد نمی شود. علاوه بر آن کشورهای وارد کننده کالاهای سوئیسی با پرداخت بهای بیشتر، تولیدات این کشور را نسبت به تولیدات کشورهای دیگر اروپایی ترجیح می دهند. سوئیس به تنهایی مسؤولیت نیمی از تولید ساعت جهان را به عهده دارد و میانگین ارزش صادرات ساعت سوئیس حدود ۳۳۰دلار و این در حالی است که میانگین ارزش صادرات ساعت در سایر کشورها ۲۹۰دلار می باشد. علاوه برآن سوئیس از نگاه فروش ساعت پلاستیکی مقام نخست را در جهان دارا است.
مشکل اساسی شرکتهای سازنده ساعت سوئیس در جهان ورود ساعتهای جعلی توسط شرکتهای صوری در بازار جهانی است. این شرکتها بدون پرداخت حق مالکیت معنوی به سازنده اصلی ساعتهایی با نام و نشان کارخانجات معروف سوئیسی، ساعتهای ارزان در بازار تزریق می کنند. این امر باعث شده است که هم به صادرات و هم به آبروی شرکتهای سوئیس لطمه وارد شود. اگرچه در حال حاضر قانون مالکیت معنوی در جهان وجود دارد ولی برخی اوقات افراد با زیر پا گذاشتن این قانون اقدام به جعل کالاهای صنعتی می کنند. شرکتهای سوئیسی در پی ارائه طرحی که حقوق مالکیت معنوی را بیش از پیش مورد حمایت قرار دهد هستند. در حال حاضر توصیه شرکتهای معتبر ساعت سازی سوئیس به مشتریان خود این است که ساعت های ساخت این کشور را تنها از نمایندگی های مجاز خریداری کنند.